Waterwoonbedrijven en veelgestelde vragen

Wonen op het water gaat net even anders dan op de wal. Hoe kom je aan een ligplaats? Welke aankoopmakelaar neem je in de arm? Is een woonboot roerend goed? Waar koop je een drijvende steiger? Op deze pagina staan antwoorden op allerlei vragen over waterwonen. In de adressengids vind je bedrijven die ruime ervaring hebben met wonen op het water. Zij helpen je graag op weg in de wondere wereld van het waterwonen.

Veelgestelde vragen over wonen op het water

Hoe kom ik aan een ligplaats voor een woonboot?
In Nederland zijn er tussen de 11.000 en 12.000 woonboten met legale ligplaatsen. Daar komen amper nieuwe ligplaatsen bij; de overheid voert beleid om het aantal ligplaatsen niet uit te breiden. Daardoor is het nagenoeg onmogelijk om een ligplaats voor een woonboot te vinden. Alleen bij héél hoge uitzondering lukt het soms nog om een plekje te bemachtigen.

Ik kan een mooie woonboot zonder ligplaats kopen die erg goedkoop is. Ik zie overal lege plekken aan oevers, dus dan vind ik toch wel een ligplaats?
Nee. Als je eerst een woonboot koopt zonder ligplaats, kies je de verkeerde volgorde. De lege plaatsen die je ziet, mogen niet als ligplaats gebruikt worden. Een ligplaats is pas een ligplaats als het gebruik officieel als zodanig geregeld is.

Ik heb gehoord dat er toch nieuwe ligplaatsen komen. Klopt dat?
Ja en nee, want die ligplaatsen zijn meestal geen losse ligplaatsen, maar nieuwe ligplaatsen voor bijbehorende nieuwbouwwoonboten (meestal watervilla’s).

Is het kopen van een wrak met (recht op) ligplaats dan misschien wel een goed idee?
Je kunt natuurlijk een oude woonboot met ligplaatsvergunning kopen. Maar de prijzen voor zulke objecten zijn vaak grotendeels gebaseerd op de waarde inclusief (recht op) ligplaats, waardoor je relatief veel betaalt.

Tip: informeer vooraf bij de ligplaatsverhuurder (meestal een overheidsinstantie) naar de vervangingsmogelijkheden van de bestaande woonboot – denk aan maximale maten en dergelijke. En check ook hoe het zit met het verwijderen van de oude woonboot. Een woonboot zonder ligplaats brengt meestal weinig tot niets op, dus een oude en/of slechte woonboot zal misschien gesloopt moeten worden. Als er asbest in zit, of betonnen ballast in een stalen casco, kan dat aardig in de papieren lopen.

Mag ik in een boot in een jachthaven permanent wonen?
Dat is onder andere afhankelijk van het bestemmingsplan: de locatie moet een woonbestemming hebben. Vaak is dat in jachthavens niet zo en geldt er een recreatieve bestemming. Toch worden er soms schepen in jachthavens bewoond, terwijl dat formeel niet toegestaan is. Of dat goed gaat, hangt onder meer af van de medewerking van de eigenaar/beheerder van de jachthaven.

Aandachtspunten bij ‘illegale’ bewoning van een (recreatie)schip:
Het adres van de bewoner zal een adres van een andere woning moeten zijn. Sommige instanties accepteren geen postbusadres.
De voorwaarden om een schip dat formeel dienstdoet als recreatieschip te financieren zijn minder gunstig dan die voor een woonboot met vaste ligplaats. Bovendien is renteaftrek voor een recreatieschip niet mogelijk.

Heeft de overheid het woonbootbeleid goed landelijk geregeld?
Nee, het woonbotenbeleid is grotendeels gedecentraliseerd. Begin jaren negentig werd gedacht dat regelingen rond woonschepen op gemeentelijk niveau correct opgenomen zouden worden in verordeningen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft destijds zelfs een model(woonschepen)verordening opgesteld die door gemeentes gebruikt zou kunnen worden, maar in de praktijk blijkt dat niet op de verwachte manier te gebeuren.

Wat is er sinds 2014 aan de hand met de status ‘woonboot’ en het wettelijk beoordelen daarvan als ‘bouwwerk’?
In 2014 zijn woonboten door een uitspraak van de Raad van State aangemerkt als bouwwerken. Op basis daarvan is de wet- en regelgeving aangepast en is er nu een omgevingsvergunning nodig als er ergens een nieuwe woonboot komt.

Heb je op een woonboot recht op huurbescherming?
Nee, de huurder van een woonboot heeft geen recht op huurbescherming. Dat geldt vooralsnog ook voor de huurder van een ligplaats.

Heb je met een woonboot recht op huursubsidie/huurtoeslag?
Nee, voor (een deel van) een gehuurde woonboot of ligplaats krijg je niet – of in elk geval niet zomaar – de voor huurwoningen gebruikelijke huurtoeslag.

Is een woonboot onroerend goed?
Nee, een woonboot is roerend goed. Het is een misverstand dat een woonboot onroerend goed wordt als hij wordt ingeschreven bij het kadaster: woonboten worden in het kadaster geregistreerd als ‘registergoed’, dus in het scheepsregister. De inschrijving in het scheepsregister is overigens gekoppeld aan de (woon)boot – niet aan een ligplaatslocatie.

Wordt een woonboot weleens beschouwd als onroerend goed?
Ja, een woonboot wordt weleens gelijk gesteld aan onroerend goed. Maar dat staat los van de vraag of de woonboot letterlijk of juridisch onroerend is. Een voorbeeld is de bijtelling bij de inkomstenbelasting. Net als bij een huis heb je ook bij een woonboot te maken met het eigenwoningforfait. Daarvoor moet een bedrag bijgeteld worden, gebaseerd op de waarde van de woning (huis of woonboot). De woonboot wordt dan niet letterlijk beschouwd als onroerend, maar op dit punt wel gelijk behandeld. De hantering van het begrip WOZ-waarde is daarbij formeel niet juist, maar wordt in de volksmond ook wel voor woonboten gebruikt. Formeel gaat het om de waarde in het economisch verkeer.

Moet bij de verkoop/eigendomsoverdracht van een woonboot overdrachtsbelasting betaald worden?
Nee, over de waarde van een woonboot (roerende zaak) met recht op gebruik van een ligplaats hoeft meestal geen overdrachtsbelasting betaald te worden. Als de ligplaats en/of oever eigendom (of op basis van erfpacht) is, moet over de waarde dáárvan wel overdrachtsbelasting betaald worden.

Geldt voor een woonboot ook de wettelijke bedenktijd van drie dagen bij aankoop?
Nee, deze bedenktijd geldt voor (sommige) onroerende zaken en dus niet voor woonboten. In de koopovereenkomst vind je dat meestal terug in deze tekst: ‘De eisen van de schriftelijke koopovereenkomst en de bedenktijd van drie dagen gelden ook voor de koop van vakantiewoningen, maar niet voor de koop van bijvoorbeeld onbebouwde grond, woonboten en woonwagens. Deze eisen gelden voorts niet voor huurkoop en koop op een openbare veiling ten overstaan van een notaris.’

Kun je voor een woonboot Nationale Hypotheek Garantie (NHG) krijgen?
Nee, voor een woonboot is geen NHG mogelijk.

Is een energielabel verplicht voor een woonboot?
Ja, per 1 januari 2021 is een energielabel voor woonboten verplicht. Er wordt echter (nog) niet op gehandhaafd, omdat de webapplicatie nog niet geschikt is voor woonboten. Kijk op de website van de Landelijke Woonboten Organisatie voor meer informatie.

Let op: wetgeving en regelgeving en de uitleg en toepassing daarvan zijn aan veranderingen onderhevig. Controleer deze informatie daarom voordat je er inhoudelijk mee aan de slag gaat.